Piše: Dragan Mraović


Velika narodna skupština srpskog naroda 1918. u Podgorici je ujedinila srpski narod i njegove istorijske zemlje. Podgorička skupština bila je tri puta brojnija od Narodne skupštine Crne Gore, iz 1914. godine, jer su birani i poslanici iz novooslobođenih oblasti 1912. i 1913. godine, koji nisu imali predstavnike u Skupštini iz 1914. godine, a kojoj je mandat bio istekao, jer se birala po ondašnjem izbornom zakonu na period od tri godine. Od 165 poslanika, 56 su imali fakultetske diplome, bilo je šest sveštenika i učitelja, 25 narodnih glavara, 14 seljaka i tri omladinca. Dakle, ugledni ljudi. U Skupštinu je izabran i priličan broj pristalica kralja Nikole (zelenaši), koji su svi glasali za odluku o ujedinjenju.
A onda je počela da rovari ondašnja italijanska udba, pa je organizovana buna u kojoj je „nekoliko agenata kralja Nikole, potpomognutih agentima italijanskim“ rušilo telegrafske stubove i pljačkalo vojne namirnice. Poslije propale bune neki pobunjenici su pobjegli u Sanđovani di Medua i u Kotor, među Italijane, pa je čuveni francuski đeneral Franš D’Epere, predsjednik Internacionalne komisije u ovom slučaju, tražio da budu predati francuskom đeneralu Venelu da ih malo urazumi, pošto je ta Komisija utvrdila, u svom izvještaju od 8. februara 1919. „da su trupe u Crnoj Gori jugoslovenske, a ne srpske, da njihov broj u cijeloj zemlji ne prelazi 500 i da se one nijesu miješale u izbore, da su izbori bili slobodni, jer 500 vojnika jugoslovenskih nije moglo svoju volju naturiti desetinama hiljada naoružanih Crnogoraca i da su izbori izvršeni slobodnije od onih koji su se praktikovali za vrijeme bivšeg kralja Nikole“.
Pošto dinastije Karađorđevića i Petrovića, odnosno đed Nikola i unuk Aleksandar, rođeni Cetinjanin, nisu imali pameti da se dogovore o prestolu, jer im je važnija bila vlast od ujedinjenja srpskog naroda, jedino demokratsko rješenje za to koji će od njih dvojice da nas upropasti bilo je da se odluči na narodnoj skupštini. Iza zavjese ujedinjenja braće, odvijao se porodični obračun dvije srpske dinastije, jer su u Crnoj Gori skoro svi bili Srbi (94,38%), po jedinom dotadašnjem popisu iz 1909.
Odluka je donijeta na polzu srpskoga naroda, a na štetu kralja Nikole. I nije problem bio toliko u kralju Nikoli, od koga je duže vladala jedino engleska kraljica, a nijedno od njih dvoje se nije isticalo demokratskim manirima, koliko u Aleksandru Unesrećitelju, koji nije ispoštovao svoga đeda. Bio je bolesno umišljena veličina, pa je i svoga oca gurnuo u stranu tako što se proglasio kraljem, a da nikada nije ni krunisan za kralja, jer se tome protivila Srpska pravoslavna crkva, zbog uvođenja jugoslovenstva u Vidovdanski ustav čime su se rušila srpska dinastička i crkvena pravila.
Ali, krv nije voda, pa je i Unesrećitelj, koji je ugasio srpsku, a osnovao jugoslovensku dinastiju Karađorđevića, bio isključiv, kao i đed mu. Držeći do Ustava koliko do lanjskog snijega, zaveo je sramnu Šestojanuarsku diktaturu, a skadarlijski pjesnik Gustav Krklec je tada ostao bez svog imena. Naime, na prijemu kod Aleksandra, on se predstavio kralju sa „G. Krklec“. Aleksandar ga je poznavao, pa ga je pitao kako to „G“, a ne Gustav. Krklec je odgovorio da je on bio Gustav, ali da je kralj ukinuo „ustav“, pa mu je ostalo samo „G“.
Ali, „dođe vrijeme kada pametni zaćute, budale progovore, a fukara se obogati...“, kako reče Ivo Andrić, pa se na 98. godišnjicu ujedinjenja nema što slaviti, osim zavjetovati se da će se 2018, na stogodišnjicu, imati što slaviti. Jer, treba imati na umu stihove Rajka Petrova Noga: ,,Nije sve propalo kad propalo sve je.” (Autor je ne­ka­da­šnji
ge­ne­ral­ni kon­zul
SRJ u Ba­ri­ju)